Η FIAT για πολλούς ήταν απλώς μια εταιρεία που έβγαζε «φιατάκια». Άδικα! Διότι χρειάζεται να θυμηθούμε ότι η αξιοσέβαστη τορινέζικη φίρμα δεν έβαλε μόνο τον λαουτζίκο πάνω σε ρόδες με το Nuova 500 και 600. 

Αλλά στη δεκαετία του ’60 λανσάριζε κι αυτοκίνητα όπως το 124 Sport και Sport Spider, το 125, μέχρι και τη λιμουζίνα 130. Όμως, πίσω από αυτήν την εικόνα του λαϊκού «παντοπωλείου», η FIAT έκρυβε και μια άλλη πλευρά. Μια πλευρά με στιλ, φινέτσα, πειραματισμό -συχνά όχι από την ίδια, αλλά από ανθρώπους που έβλεπαν τις πλατφόρμες της ως καμβά για κάτι περισσότερο.

Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν κι ο Giovanni Moretti. Ίσως όχι τόσο γνωστός στο ελληνικό κοινό, τουλάχιστον όχι από τον χώρο του αυτοκινήτου. Το επίθετο «Moretti» άλλωστε, θα μπορούσε εύκολα να ανήκει σε κάποιον Μιλανέζο επιπλοποιό με ατελιέ στην Brera ή σε έναν υποδηματοποιό από το Varese -από εκείνους που επιμένουν να ράβουν στο χέρι, χωρίς να υποκύπτουν στη μαζική παραγωγή.

Η Moretti 850 Sportiva Coupé δεν ήταν σπορ όπως υποσχόταν -ήταν όμως κομψή όπως κανείς δεν περίμενε από ένα μικρό, στοχαστικό ατελιέ του Torino

Για να κατανοήσεις λοιπόν τον σκοπό της Sportiva, πρέπει να γνωρίζεις την πλούσια ιστορία της Moretti SpA. Με έτος ίδρυσης το 1926 από τον Giovanni Moretti, η εταιρεία πέρασε από διάφορες φάσεις μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Ένας πραγματικός πολυπράγμων «μάστορας», ο Moretti ξεκίνησε με μοτοσικλέτες πριν δοκιμάσει τις δυνάμεις του στα μικροαυτοκίνητα και στα ηλεκτρικά φορτηγά!

Στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Moretti προσπάθησε επίσης να βάλει στους τέσσερις τροχούς την Ιταλία με αυτοκίνητα μικρού κυβισμού. Αλλά το λανσάρισμα των Nuova 500 και 600 από τη γείτονα FIAT ανάγκασε τον Moretti να αλλάξει τροπάρι. Καθώς τα τορινέζικα μοντέλα που παράγονταν σε τεράστιες ποσότητες, αποδεικνύοντας σαφώς πιο συμφέροντα από τις βιοτεχνικές και ακριβές παραγωγές του μικρού κατασκευαστή.

Αντί λοιπόν να ανταγωνίζεται πεισματικά τον γίγαντα του Τορίνο ως κατασκευαστής, και χάρη στη σχέση του με τον Gianni Agnelli, ο Moretti αποφάσισε να προσφέρει πολυτελείς εκδόσεις ή σπέσιαλ καβούκια βασισμένα στα FIAT μαζικής παραγωγής -κυρίως σε μικρά κουπέ και σπάιντερ. 

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ 30 υπέροχα FIAT κάμποσα χρόνια πριν… και πολλά video

Κάπου εκεί ανάμεσα γεννήθηκε και η Sportiva, το πιο όμορφο από τα μετασκευασμένα μοντέλα του Moretti. Στο σημείο αυτό να πούμε, ότι η FIAT ενδιαφερόταν ιδιαίτερα να επιβιώσουν οι μικροί Ιταλοί καροσερίστες. Από τη μία, επειδή αποτελούσαν εθνικό κεφάλαιο, μια σχεδιαστική παράδοση που δεν την απειλούσε ανταγωνιστικά. Κι από την άλλη, διότι αυτές οι μικρές καροτσερίες λειτουργούσαν ως πολύτιμοι κοινωνοί ενός εξειδικευμένου μηνύματος προς το κοινό: Ότι η FIAT μπορούσε να προσφέρει και κάτι περισσότερο από τη μαζική αυτοκίνηση.

Από το 1964 κιόλας, με τo λανσάρισμα του FIAT 850, η Moretti ξεκίνησε να παράγει ένα κουπέ κι ένα σπάιντερ βασισμένα στην τορινέζικη δίπορτη μπερλίνα. Φορώντας το μοτέρ των 843 cc της έκδοσης Super με τα 37 άλογα, και τα δύο φιγουράριζαν με κλασικό αλλά κομψό στιλ. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το κουπέ έμοιαζε εντυπωσιακά με το SIMCA 1000 Bertone, και μόνο το εκπαιδευμένο μάτι μπορούσε να τα ξεχωρίσει -στο DRIVE έχουμε παρουσιάσει την έκδοση 1200S Coupé 1967-1971. Η δε έκδοση Spider, κατά ένα παράδοξο τρόπο, ήταν πιο διακριτική από το αντίστοιχο FIAT. Μια ομολογουμένως ακατανόητη επιλογή για έναν κατασκευαστή αμαξωμάτων που επιδιώκει να ξεχωρίσει.

H Moretti Sportiva έκανε το ντεμπούτο της το 1967, αλλά είχε παρουσιαστεί στο κοινό για πρώτη φορά στο Σαλόνι Αυτοκινήτου του Τορίνο το 1965. Ένα χρόνο αργότερα, στο ίδιο Σαλόνι το 1966, παρουσιάστηκε το FIAT Dino Spider, του οποίου το εμπρός μέρος είχε μια φευγαλέα ομοιότητα με της Sportiva. Αυτή η «κλοπή» τελικά βόλευε τον Moretti, ο οποίος την είδε ως έναν τρόπο να ενισχύσει τις πωλήσεις της «μικρής» Sportiva του.

Εκεί λοιπόν που το FIAT 850 Coupé φιγουράριζε ως ένα καθωσπρέπει μικρό για καθημερινές μετακινήσεις με λίγη παραπάνω σπορτίβ διάθεση, η Sportiva έφερνε ένα σχεδιαστικό βάθος που δεν μπορούσε να σε αφήσει ασυγκίνητο. Το αυτοκίνητο καταφανώς ήταν εμπνευσμένο από τη νέα Dino. Και το πίσω μέρος είχε αναλογίες και όγκο που παρέπεμπαν ευθέως στην Ferrari Dino 206GT/246GT.

Σε κάθε περίπτωση ήταν εντυπωσιακό, ενώ αξίζει να αναφέρουμε ότι και στα τρία αυτά αυτοκίνητα, η γραμμή οροφής ήταν η ίδια με της μικρής Ferrari. Πρόκειται για μοναδική γραμμή, με την υπογραφή του Dany Brawand (ο οποίος εργάστηκε για τον Giovanni Michelotti στην Carrozzeria Ghia), σχέδιο που κατέστησε την 850 Sportiva ως ένα από τα πιο λαμπρά Moretti. Με τον Brawand, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’60, ως επικεφαλής του τορινέζικου centro stile της Moretti να σχηματίζει το αισθητικό DNA της φίρμας με αυτοκίνητα όπως το Moretti 124 Coupé, το Midimaxi, το Panda Rock και φυσικά τη Sportiva.

Η πένα του Brawand, θα καθόριζε το στιλ των σπορ μοντέλων του Ιταλού καροσερίστα για πέντε έτη, με το σχέδιο να αναπροσαρμόζεται μέσα στα χρόνια -αν και με μικρότερη επιτυχία στα 124 και 125. Αναμενόμενα θα πείτε, καθώς επρόκειτο για πιο μακριά και πιο ψηλά μοντέλα, και πάντως μακριά από τις αναλογίες του φίνου στιλ του 850.

Στο εσωτερικό, η αλλαγή σκηνικού ήταν σαφώς πιο επιδερμική. Πάντως, κατά την προσφιλή πρακτική των Ιταλών για τα σπόρτσκαρ, προστέθηκαν περισσότερα όργανα για τον οδηγό και μια… χειρολαβή για τον συνοδηγό αλά 4x4 -στο ταμπλό!

Αυτά βέβαια για τα στάνταρ αυτοκίνητα. Διότι αξίζει να πούμε ότι η Sportiva θα ήταν το τελευταίο Moretti που απευθυνόταν στην πελατεία με την πολυτέλεια της εξατομίκευσης -προτού το αυτοκίνητο μετατραπεί σε απόλυτο προϊόν της μαζικής εποχής. Αυτή η μέθοδος παραγωγής, ακατανόητη έως αδύνατη για τα μοντέλα μαζικής παραγωγής, επιβίωσε για μια 20ετία ύστερα από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, για να εξαφανιστεί οριστικά στη δεκαετία του ’70. Η Sportiva αρχικά διατέθηκε σε διαμόρφωση S2 (διθέσια), τόσο στην έκδοση κουπέ όσο και στην Trasformabile, με μεγάλη ανοιγόμενη υφασμάτινη οροφή.

Όπως είπαμε προέκυψαν πολυάριθμες εκδοχές, προκειμένου να εξατομικεύουν οι πελάτες το αυτοκίνητό τους. Εκτός λοιπόν από την πλούσια χρωματική παλέτα και τις ταπετσαρίες στην καμπίνα, ο πελάτης μπορούσε να διαλέξει ανάμεσα σε πολυτελή αξεσουάρ της εποχής: Ηλεκτρικά παράθυρα, μεταλλικά χρώματα, τιμόνια Nardi, Cromodora και ζάντες knock-off... Αλλά και σπέσιαλ μοτέρ που ανέβαινε σε χωρητικότητα στα 982 cc.

Οι αεροδυναμικές απαιτήσεις για τη Sportiva απαίτησαν ο εφεδρικός τροχός να τοποθετηθεί οριζόντια κάτω από το εμπρός καπό. Έτσι οι σχεδιαστές ψάχνοντας για στοιχειώδη χώρο αποσκευών, τον βρήκαν μεταξύ του μοτέρ και των εμπρός θέσεων, «πορτμπαγκάζ» με υφασμάτινο κάλυμμα. Η απουσία πίσω καθίσματος όμως, έστω και με συμβολικές θέσεις, δεν άρεσε καθόλου στους αγοραστές. Έτσι την επόμενη χρονιά, το 1968, ο Moretti λανσάρισε τoν τύπο S4 που διασφάλιζε διάταξη 2+2, ικανοποιώντας όσους ζητούσαν πρακτικότητα.

Πάνω στη «λαϊκή» μηχανολογική βάση του FIAT 850, αναμενόμενα η Sportiva δεν μπορούσε να εκφράσει επί του πρακτέου τον θυελλώδη χαρακτήρα που υποδήλωνε το στιλ της. 

Αρχικά με το μοτέρ των 843 cc (1965-1968) και στη συνέχεια με το πιο πολύστροφο των 903 cc (1968–1971), ο Moretti επέλεξε το πιο ισχυρό μοτέρ της γκάμας, με μέγιστη ισχύ 47 PS. Όσοι (ξανά)ασχoληθήκατε με το αυτοκίνητο, ίσως έχετε δει να αναφέρεται μέγιστη ισχύς 51 ή 52 ίππων. Πρόκειται όμως για απόδοση γκρος, στην πρώτη περίπτωση για PS και σε αυτή των 52 ίππων για SAE.

Ελάχιστα πιο ελαφρύ από το FIAT, μόλις 35 kg, η Sportiva έδειχνε στη ζυγαριά 690 κιλά. Επωφελείτο ωστόσο από κοντύτερες σχέσεις στο σασμάν που του επέτρεπαν να εκμεταλλεύεται καλύτερα την υψηλή ισχύ: Με τα 47 άλογα να αποδίδονται στις 6.200 rpm (στις 6.500 στο 903 cc) και τα 61 Nm στις 3.600 rpm, όπως και στο FIAT. 

Εκεί όμως που κέρδιζε τον ρούμπο ήταν στην αεροδυναμική. Έτσι η Sportiva έπιανε στην ευθεία τα 150, εκεί που το FIAT 850 Coupé αρκείτο σε 135 km/h.

Εδώ να σημειώσουμε ότι η 850 δεν είναι η μόνη έκδοση της Sportiva. Που με την ονομασία 850SS, απέκτησε έναν πιο ελκυστικό κινητήρα. Αυτό του FIAT Abarth 1000 OT με 982 cc, 62 PS και 103 Nm. Συνδυασμένο και πάλι με 4άρι σασμάν, πιο κοντά γραναζωμένο, αλλά αυτή τη φορά με δισκόφρενα εμπρός αντί για τα ταμπούρα των στάνταρ Sportiva. Για την Ιστορία να πούμε πως με αυτό το μοτέρ χρειαζόσουν πλέον 11,3” για το σπριντ των 0-100 km/h. Ακόμη μια σπέσιαλ έκδοση λανσαρίστηκε το 1966 από τον Giannini, με βελτιωμένο κινητήρα στα 70 άλογα.

Από την άλλη πλευρά, η Sportiva ό,τι μοτέρ και να φορούσε, πατούσε ζωντανά στον δρόμο. Χαμηλωμένη δε σε σχέση με το FIAT 850 Coupé, η μικρή Moretti αποδεικνυόταν ιδιαίτερα ουδέτερο για ένα αυτοκίνητο που τα είχε «όλα πίσω».

Αλλά προφανώς δεν ήταν εκεί το ζητούμενο. Η γοητεία αυτού του Moretti ήταν στο στιλ. Ειδικά για την έκδοση S2 του 1969, με αισθητικές βελτιώσεις στο αμάξωμα, νέα εμπρός φώτα και νέα μάσκα, που ερχόταν ακόμη πιο κοντά στην Dino 246GT. Με το εμπρός μέρος να μοιάζει με Alfa Spider, αλλά και διατηρώντας σχετικά ψηλά τα εμπρός φανάρια, μοιάζοντας με βάτραχο. 

Αναμφίβολα, η S2 έχασε την πρωτοτυπία του αρχικού σχεδιασμού. Ίσως αυτό να έγινε για να ξεχωρίζει από τη νέα Sportiva S4 που χρησιμοποιούσε μεν την ίδια βάση και το εμπρός μέρος των πρώτων εκδόσεων, αλλά με υπερυψωμένη οροφή για να φιλοξενεί τέσσερα άτομα.

Το 1971 ήταν η χρονιά που σηματοδότησε το τέλος αυτής της κομψής μπερλινέτας. Η Moretti, ύστερα από τη Sportiva, δεν θα ξανάβρισκε ποτέ αυτήν την ιδανική ισορροπία μεταξύ κομψότητας και απλότητας. Μπήκε σταδιακά στη λογική των FIAT, μοντέλων βασισμένων με μοντέρνα περιτυλίγματα. Κι ακολούθησαν τα οχήματα ελεύθερου χρόνου (όπως το Campagnola Sporting 2000) ή το πλούσιο σε επιλογές Uno, μέχρι την κατάρρευσή της το 1989. 

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 λοιπόν, κι εκεί που η ιστορία φαινόταν να έχει τελειώσει, η Carozzeria Scioneri εξαγόρασε την επωνυμία Moretti και την διατήρησε ζωντανή, προκειμένου να χρησιμοποιήσει το καλά οργανωμένο εμπορικό της δίκτυο. Ένα πικρό τέλος, κοινό τόπος και γι’ άλλους μικρούς Ιταλούς κατασκευαστές που τόλμησαν, γοήτευσαν για λίγο και χάθηκαν.

Σήμερα, λιγότερες από 300 Sportiva έχουν διασωθεί, με λιγότερες από 50 να είναι οι διθέσιες. Πριν από κάμποσα χρόνια, μπορούσες να βρεις μία με τιμή κάτω από τις 20.000 ευρώ. Πλέον, αν βρεθεί, η τιμή θα είναι πολύ υψηλότερη. Έτσι για μια από τις αρχικές Sportiva σε κατάσταση Concours θα χρειαστείς τουλάχιστον 40 χιλιάδες ευρώ (έχουμε βρει και αγγελίες με τιμή κοντά στα 60 χιλιάρικα) με τα αυτοκίνητα σε αποδεκτή κατάσταση να κοστίζουν από 12 χιλιάρικα. Η τιμή για τις κατοπινές, ανασχεδιασμένες Moretti κινούνται επίσης σε αυτό το επίπεδο τιμής.

Ίσως ακούγονται πολλά τα χρήματα, αλλά ποιος μπορεί να αντισταθεί σε αυτό το σχήμα. Η Sportiva δεν ήταν ποτέ σπορ όπως υποσχόταν -ήταν όμως κομψή όπως κανείς δεν περίμενε από ένα μικρό, στοχαστικό ατελιέ του Torino. Και αυτό, ίσως, την κάνει τελικά αξέχαστη.

Η Moretti 850 Sportiva Coupé σε αριθμούς
ΑΜΑΞΩΜΑ
Τύπος Αυτοφερόμενο, ατσάλινο, διθέσιο κουπέ (S2) ή 2+2 (S4)
Διαστάσεις 3.720 mm x 1.480 mm x 1.300 mm
Μεταξόνιο 2.027 mm
Μετατρόχιο εμπρός-πίσω 1.200 mm - 1.200 mm
Βάρος 690 kg (S2), περίπου 720 kg (S4)
Ωφέλιμο φορτίο 250 kg
ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ
Τύπος FIAT 100GBC000 ή Abarth 982 cc (850SS)
Θέση Πίσω, κατά το διάμηκες
Χωρητικότητα 903 ή 982 cc
Διάμετρος x διαδρομή 65 mm x 68 mm (903 cc), 65 mm x 74 mm (982 cc)
Συμπίεση 9,2:1 (903 cc) / 10,5:1 (Abarth 982 cc)
Μέγιστη ισχύς 47 PS/6.200 rpm ή 62 PS/6.150 rpm (850SS)
Μέγιστη ροπή 61 Nm/3.600 rpm ή 103 Nm/5.200 rpm (Abarth)
Διάταξη βαλβίδων Επικεφαλής, δύο ανά κύλινδρο
Ανάφλεξη Κλασική με ντιστριμπιτέρ και πλατίνες
Σύστημα ψύξης Υγρόψυκτο με αντλία νερού και βαντιλατέρ
Τροφοδοσία Καρμπιρατέρ Weber 30 DIC ή Solex 34 PBIC
Σύστημα λίπανσης Υπό πίεση, χωρητικότητα ~3,5 lt
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Συμπλέκτης Ξηρός μονόδισκος
Κιβώτιο 4τάχυτο, χειροκίνητο, φουλ συγχρονιζέ 
Τελική σχέση μετάδοσης 4,33:1 (τυπική)
Τύπος μετάδοσης Πίσω τροχοί
ΑΝΑΡΤΗΣΗ
Εμπρός Ανεξάρτητη με εγκάρσιο φύλλο σούστας, ψαλίδια, τηλεσκοπικά αμορτισέρ
Πίσω Ημιάκαμπτος άξονας, διαμήκεις βραχίονες, ελικοειδή ελατήρια, τηλεσκοπικά αμορτισέρ
Ζάντες Ατσάλινες ή ελαφρού κράματος 4,5Jx13”
Λάστιχα 145 R13 ή 155/70 R13 (προαιρετικά)
ΦΡΕΝΑ
Τύπος Υδραυλικά, ταμπούρα σε όλους τους τροχούς (βασική έκδοση), δίσκοι εμπρός στην έκδοση 850SS
Χειρόφρενο Μηχανικό στους πίσω τροχούς
ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ
Τύπος Ατέρμονας κοχλίας και ρουλμάν
Κύκλος στροφής ~9,8 m
ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Τύπος 12βολτο
Εναλλάκτης 230 W και 770 W
Μπαταρία 48 Ah
ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ
0-100 km/h 16,8” (903 cc) και 11,3” (982 cc)
Τελική ταχύτητα 150 km/h (903 cc) και 165 km/h (850SS)
Ρεζερβουάρ 30 lt
Μέση κατανάλωση 6,7 lt/100 km
ΤΙΜΗ
Τιμή στην Ιταλία (1969) 1.150.000 L.-1.300.000 L. (ανάλογα με την έκδοση)
Τιμή στην Ελλάδα (εκτίμηση): ~85.000-95.000 δρχ.
Τιμή σήμερα (2025): €12.000 (αποδεκτή κατάσταση) έως €40.000+ (Concours)