Για να αποφύγετε την κυκλοφοριακή συμφόρηση, ίσως ανήκετε σε αυτούς που χρησιμοποιούν καθημερινά ένα συνδεδεμένο σύστημα πλοήγησης, ένα GPS δηλαδή. 

Χρήση κατανοητή, λόγω των αυξανόμενων περιορισμών στη μετακίνηση, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις. Είτε πρόκειται για Waze, Google Maps είτε για ενσωματωμένα συστήματα, τα συστήματα πλοήγησης έχουν γίνει αναγκαία για πολλούς από εμάς.

Όμως, η χρήση τους δεν φαίνεται ανώδυνη. Πολλές επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι πολλοί οδηγοί χάνουν τόσο την αίσθηση προσανατολισμού όσο και τα σημεία αναφοράς, ακολουθώντας τυφλά το σύστημα πλοήγησης τους. Πολυάριθμες απολαυστικές αλήθειες αποκαλύφθηκαν στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με οδηγούς που ακολουθούσαν πιστά την πλοήγηση -ακόμη κι όταν αυτή ήταν καταφανώς λάθος. Κάποιοι μάλιστα ομολογούν ότι αποπροσανατολίζονται πλήρως κατά τη διάρκεια σφαλμάτων των συσκευών. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για ένα πραγματικό φαινόμενο «εξάρτησης».

Η χρήση GPS δεν είναι άμεσα επικίνδυνη για την υγεία, αλλά η συστηματική κι ανεξέλεγκτη χρήση του, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον φυσικό προσανατολισμό και τη χωρική συνείδηση του χρήστη 

Όλες αυτές οι καταστάσεις κίνησαν το ενδιαφέρον πολλών επιστημόνων. Έτσι, μια ανάλυση στο Journal of Environmental Psychology διαπίστωσε ότι «οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν συχνά GPS τείνουν να έχουν ελαφρώς κατώτερη γνώση του περιβάλλοντος και χειρότερη αίσθηση προσανατολισμού». Παρόμοιο συμπέρασμα δημοσίευσε και η Scientific Reports, αποδεικνύοντας άμεση αιτιότητα ανάμεσα στη χρήση GPS και στην επιδείνωση των χωρικών ικανοτήτων. 

Εφετινό άρθρο του Guardian αναφέρει αύξηση των διασώσεων σε βουνά κατά 24 % από το 2019, με διπλάσια περιστατικά στις ηλικίες 18-24 ετών. Η εύκολη πρόσβαση σε εφαρμογές πλοήγησης, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αίσθηση προσανατολισμού του καθενός από εμάς και η χρήση παραδοσιακών εργαλείων όπως είναι οι χάρτες, οδηγεί σε μείωση της χωρικής μνήμης και της συνειδητοποίησης του περιβάλλοντος.

Δύο προεγγεγραμμένες μελέτες του 2024 διαπίστωσαν ότι το αίσθημα εξάρτησης από το GPS συσχετίζεται αρνητικά με την αντικειμενική ικανότητα πλοήγησης και το υποκειμενική αίσθηση προσανατολισμού -και θετικά με το χωρικό άγχος. Ειδικά η κατά γράμμα χρήση των οδηγιών συσχετίστηκε με χειρότερο προσανατολισμό και υψηλότερο άγχος. Άλλη μελέτη αναγνώρισε ότι όσοι χρησιμοποιούν το GPS για στρατηγικές λειτουργίες (όπως εκτίμηση χρόνου ή κίνησης) παρουσιάζουν υψηλότερη αυτοπεποίθηση και ευχαρίστηση στην εξερεύνηση, αλλά και μεγαλύτερη εξάρτηση 

Η εξάρτηση από το GPS δεν επηρεάζει όμως μόνο τους ΙΧήδες. Μελέτη σε έμπειρους ταξιτζήδες έδειξε ότι η μακροχρόνια εξάρτηση από ψηφιακά μέσα πλοήγησης δεν επηρέαζε μεν την οπτική προσοχή, αλλά επηρέαζε την κωδικοποίηση των γεωγραφικών πληροφοριών στη μνήμη, οδηγώντας σε αυξημένο γνωστικό φορτίο και χειρότερη απόδοση σε τεστ χωρικών γνώσεων.

Η χρήση GPS λοιπόν δεν είναι άμεσα επικίνδυνη για την υγεία, αλλά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον προσανατολισμό και τη χωρική συνείδηση με τη συστηματική, ανεξέλεγκτη χρήση. Για να διατηρήσεις τις φυσικές ικανότητες προσανατολισμού:|
- Χρησιμοποίησε το GPS με μέτρο.
- Προτίμα τις στρατηγικές επιλογές χρήσης (όπως εκτίμηση κίνησης) κι όχι τυφλή καθοδήγηση
- Εκπαιδεύσου σε παραδοσιακά εργαλεία (χάρτες, πυξίδα), ειδικά σε αποστάσεις ή φυσικά πεδία