Η παγκόσμια βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων αντιμετωπίζει πλέον ένα νέο σοβαρό πλήγμα και το όνομά του είναι «αυτάρκεια».

Αυτή τη φορά δεν πρόκειται για ελλείψεις μικροτσίπ ή αυξήσεις στο κόστος ενέργειας, αλλά για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της κυριαρχίας της Κίνας στις σπάνιες γαίες. Από τον Απρίλιο, το Πεκίνο έχει επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς στις εξαγωγές σπανίων μετάλλων και μαγνητών, προκαλώντας ντόμινο στην εφοδιαστική αλυσίδα των ευρωπαϊκών κατασκευαστών -κι απ' ό,τι είδαμε με το Suzuki Swift όχι μόνο.

H «πράσινη μετάβαση» στην Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς στρατηγική αυτάρκεια σε πρώτες ύλες

Τι είναι όμως οι σπάνιες γαίες και γιατί έχουν τέτοια σημασία; Παρά το παραπλανητικό τους όνομα, οι σπάνιες γαίες είναι πανταχού παρούσες στη σύγχρονη τεχνολογία: Από smartphone και ανεμογεννήτριες, μέχρι τους ηλεκτροκινητήρες των EV. Οι μαγνήτες που περιέχουν νεοδύμιο και δυσπρόσιο είναι απαραίτητοι για την απόδοση και την ενεργειακή αποδοτικότητα των περισσότερων ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Η Κίνα ελέγχει περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής των υλικών αυτών. Και η πρόσφατη απόφαση της κινεζικής κυβέρνησης να αυστηροποιήσει το καθεστώς εξαγωγών -με προφάσεις «εθνικής ασφάλειας»- έφερε άμεσα πλήγματα στην Ευρώπη: Εργοστάσια παραγωγής ηλεκτροκινητήρων έχουν σταματήσει τη λειτουργία τους, ενώ άλλες βιομηχανίες βλέπουν τα αποθέματά τους να εξαντλούνται επικίνδυνα.

Το αποτέλεσμα της κινεζικής πρακτικής προκαλεί αναστολές παραγωγής και αβεβαιότητα. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή ένωση προμηθευτών (CLEPA), πολλές αλυσίδες παραγωγής βρίσκονται σε κατάσταση «αναμονής», με τις εγκρίσεις εξαγωγών από την Κίνα να καθυστερούν ή να απορρίπτονται για «διαδικαστικούς λόγους». Κατασκευαστές όπως η Mercedes-Benz φαίνεται να είχαν προνοήσει με μεγαλύτερα αποθέματα, αλλά για πολλούς άλλους -ιδίως μικρότερες ευρωπαϊκές εταιρείες- η κατάσταση είναι ήδη κρίσιμη.

Οι αναλογίες με την κρίση των μικροτσίΌ την περίοδο της πανδημίας είναι αναπόφευκτες: όταν οι κρίσιμοι κρίκοι μιας υπερ-συμπιεσμένης παγκόσμιας αλυσίδας σπάνε, τα εργοστάσια δεν μπορούν να συνεχίσουν.

Η παραπάνω τεχνητή έλλειψη είναι επόμενο να προκαλεί τεχνολογικές και γεωπολιτικές αντιδράσεις. Ορισμένοι κατασκευαστές, όπως η BMW, πειραματίζονται ήδη με κινητήρες χωρίς μαγνήτες νεοδυμίου, μειώνοντας έτσι την εξάρτησή τους από τα κινεζικά ορυκτά. Στις ΗΠΑ, η General Motors και άλλες εταιρείες ερευνούν τεχνολογικές λύσεις, ωστόσο τίποτα δεν έχει φτάσει ακόμη σε αποδεκτό επίπεδο κόστους ή μαζικής παραγωγής.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κινητοποιηθεί, με στόχο να προωθήσει νέα έργα εξόρυξης και επεξεργασίας στην ευρωπαϊκή ήπειρο, ενώ εξετάζει στρατηγικές συνεργασίες με τρίτες χώρες, όπως η Ινδονησία, για την εξασφάλιση εναλλακτικών πηγών εφοδιασμού.

Το δίχως άλλο η λύση είναι η στροφή προς την αυτονομία -αλλά κατά τα φαινόμενα γίνεται μετ’ εμποδίων. Το τρέχον αδιέξοδο μάλιστα, λειτουργεί ως σκληρή υπενθύμιση: η «πράσινη μετάβαση» δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς στρατηγική αυτάρκεια σε πρώτες ύλες. Κι αν μέχρι σήμερα οι συζητήσεις για ευρωπαϊκή κυριαρχία στην ηλεκτροκίνηση αφορούσαν κυρίως το software και τις μπαταρίες, τώρα το βλέμμα στρέφεται και σε πολύ πιο... σπάνιες πτυχές.